Parku Kombëtar “Divjakë-Karavasta”

Vendndodhja: Qarku i Fierit dhe i Tiranës.

Sipërfaqja totale: 22.230.2 ha.

Statusi: Park Kombëtar, Kategoria II, IUCN; miratuar me VKM nr. 687, datë 19.10.2007. Gjithashtu është pjesë e zonave Ramsar, me VKM nr. 413, datë 22.08.1994, sipërfaqe 20,000.0 ha.Zonë e rrjetit EMERALD. Zonë IBA, urdhër i ministrit të Mjedisit nr. 283, datë 10.04.2013.

Parku Kombëtar Divjakë-Karavasta ndodhet në pjesën qëndrore dhe bregun Perëndimor të Shqipërisë. Kufizohet në Veri, nga lumi Shkumbin, kodrat e Divjakes, në Lindje, ujëmbledhësi i Myzeqesë dhe lumi Seman, në Jug dhe në Perëndim, nga deti Adriatik.

Zona e parkut konsiderohet me vlera të veçanta për natyrën dhe biodiversitetin. Mjediset më kryesore janë: Laguna e Karavastasë, godullat përreth saj, shtretërit e vjetër dhe të rinj të lumenjëve Shkumbin e Seman; ujëmbledhësit e Tërbufit dhe të Myzeqesë; rezervuarët e bujqësisë; tokat bujqësore; pyjet përgjatë brigjeve të lumenjëve Shkumbin e Seman, pyjet me pishë mesdhetare, pyjet në kodrat e Divjakës (Gjenerukë); pemët frutore, ullishtat, vreshtat dhe agrumet.

Parkut Kombëtar është një nga zonat komplekse më të rëndësishme në Shqipëri për sa i përket biodiversitetit. Shquhet për popullata të shumëllojshme floristike e faunistike, endemike, subendemike, të rralla, të kërcënuara e të rrezikuara për zhdukje. Vlerën ekosistemit ia shton dhe prania në të e disa bimëve endemike si: Asteri (Aster albanicus subsp. paparistoi), Salepët (Orchis albanica si dhe forma hibride Orchis x paparistoi; Orchis albanica x O.coriophora). Në Karavasta gjenden: Hidrokotili i rëndomtë (Hydrocotyle vulgaris), Fieri mashkulli (Dryopteris filix-mas) dhe Fieri i krojeve (Adiantum capilus-veneris), etj.

Pyjet halorë mesdhetare kanë një areal të kufizuar dhe takohen ndërmjet grykës së lumit të Shkumbinit e të Semanit. Kodrat e Divjakës përfaqësohen nga pyje dushku të degraduar e të trajtuar si cungishte. Pylli natyror halor mesdhetar, me pishë të egër e të butë është i vetmi i këtij lloji në vendin tonë në gjendje natyrore. Në zonën e parkut takohet një komunitet i rëndësishëm i shpëndëve ujore folenizues, kryesisht të rendit të pulorëve, qukapikëve, pëllumbave, harabelëve, grabitqarëve të ditës e të natës. Janë të pranishëm 89 lloje të ndryshme që i përkasin grupeve të molusqeve, insekteve, amfibëve,  zvaranikëve,  shpendëve dhe  gjitarëve, etj. 42 lloje i përkasin kategorive shumë të rrezikuara, duke përfshirë të rrezikuara në mënyrë kritike, të rrezikuara dhe të pambrojtura. Laguna e Karavastasë shënon të vetmen pikë folenizimi bregdetar të Pelikanit kaçurrel (Pelecanus crispus), lloj i rrezikuar në rang botëror. Llojet kryesore të peshqëve janë: Ngjala, Koce, Levreku, Burdullaku etj. Në zonën e parkut mbarështrohet Buallica (Bubalus bubalis), e cila është lloj i mbrojtur në Shqipëri.

Parku konsiderohet si zonë më rëndësi për shpendët dhe një nga zonat potenciale me status të veçantë ruajtjeje. Zona e parkut është vlerësuar edhe si  zonë e rrjetit Emerald, sipas Konventës së Bernës, “Për Konservimin e jetës së egër dhe habitateve natyrore të Evropës” apo dhe zonë Ramsar.

Parku përshkohet nga duna ranore bregdetare si pranë dhe në brëndësi. Dunat e brezit ranor përgjithësisht janë të zhveshura nga bimësia, kryesisht ato që ndodhen më pranë vijës bregdetare, ndërsa dunat që u afrohen formacioneve pyjore mbulohen me llojet bimore. Laguna e Karavastasë është më e madhja dhe më e rëndësishmja e bregdetit Adriatik, së bashku me godullat e tjera, të krijuara në këtë zonë. Laguna rrethohet dhe nga disa diga artificiale, të cilat e ndajnë lagunën nga fushat e bonifikuara. Ekzistojnë dhe dy kanale të mëdhenj që ndajnë tokat bujqësore në brendësi të zonës së Karavastasë, duke anash kaluar lagunën. Laguna e Karavastasë komunikon me detin nëpërmjet tre kanaleve.

Në kulturat bujqësore që kultivohen dhe prodhohen përfshihen: drithërat, patatet, drurët frutorë, ullirit, vreshtat si dhe produktet e blegtorale, etj, të cilat plotësojnë nevojat e konsumit vendor si dhe sigurojnë një pjesë  të  konsiderueshme furnizimi në nivel kombëtar. Peshkimi është një veprimtari e rëndësishme dhe një burim i rëndësishëm të ardhurash për komunitetin.

Parku dhe zona rreth tij ka vlera historike, kulturore, arkeologjike me potenciale të mëdha për zhvillimin social-ekonomik dhe të ekoturizmit.

PK "Divjakë-Karavasta” menaxhohet dhe trajtohet nga AKZM, nëpërmjet AdRZM, qarku i Fier.Për këtë RNM është hartuar plani i menaxhimit, i cili është miratuar me urdhrin e ministrit të Mjedisit nr.782, datë 30.12.2015.

PROBLEMATIKA:

Procesi i identifikimit dhe analizimit të problemeve kryesore dhe të ndikimeve negative në menaxhimin e parkut, janë mbështetur edhe në dispozitat e ligjit nr. 81, datë 04.05.2017 “Për zonat e mbrojtura”, në lidhje me veprimtaritë e lejuara, të ndaluara dhe që kërkojnë leje, sipas kategorive të zonave të mbrojtura, në dokumentet strategjike dhe politikat kombëtare, në raportet e gjendjes në mjedis, në raportet dhe monitorimet për ndikimet në ZMM dhe të bashkëbisedimeve me grupet e interesit. Veç kësaj për procesin e identifikimit dhe analizimit të problemeve kryesore dhe të ndikimeve negative në menaxhimin e parkut, u këshilluam edhe me planin e menaxhimit.

Të gjitha ndikimet e identifikuara janë shqetësime të banorëve dhe të përdoruesve të burrimeve natyrore, të administratave përkatëse, të cilët kanë marrë pjesë aktive në hartimin dhe miratimin e listës së impakteve. Varësisht nga rëndësia e problematikave të shtruara në bashkëbisedimet e hapura me grupet e interesit për të finalizuar listën e faktorëve të degradimit dhe të ndikimeve negative në territorin e parkut, konstatohet si më poshtë:

• Veprimet që shkaktojnë dëmtime, degradim, fargmentim, varfërim dhe copëtim të habitateve, ekositemit dhe peizazhit, në një masë të konsiderueshme duke humbur edhe lloje të veçanta e të rëndësishme të florës dhe faunës.
• Cënim/Rënia e numrit të llojeve, të endemizmave apo të vlerave të larta, me interes për komunitetin evropian si dhe kërcënimit të statusit mbrojtës, erozion gjenetik apo dhe introduktim të llojeve të huaja.
• Mbishfrytëzimi dhe përdorimi i mekanizmave jo ligjor në zonat me burime të pasura natyrore ka sjellë zhdukjen e disa llojeve të bimëve, shpendëve, të peshkut apo dhe të habitateve e llojeve të rralla e të kërcënuara.
• Përndjekja e shpendëve dhe të kafshëve të egra, gjuetia, mbipeshkimi, peshkimi ilegal dhe përdorimi i mjeteve të ndaluara.
• Përmbytjet dhe erozioni i tokave bujqësore, detare-bregdetare, i brigjeve të lumenjëve, ka rrezikuar jo vetëm humbje të sipërfaqeve të tokës dhe pyjeve, por edhe humbje të trashëgimisë kulturore.
• Lumenjt, përrenjt dhe brigjet e tyre janë tejshfrytëzuar për marrje inertesh, ndërtime gjithfarëllojshme, duke shkaktuar denatyrim të shtretërve.
• Mungesa e parandalimit të veprimtarive të paligjshme; aktivitete të shfrenuara njerëzore dhe tejpopullim të zonave natyrore kanë cënuar shumë territore dhe lloje të marra në mbrojtje nga legjislacioni kombëtar dhe konventat ndërkombëtare.
• Urbanizimi, ndërtimi i infrastrukturës, ndërtimet pa leje, qendrat turistike, fshatrat, i fermave, plantacioneve, etj. të kësaj natyre që bëhen mbi peizazhet dhe zonat me vlera natyrore si dhe mbi botën e tyre të gjallë, nuk përfshijnë thjesht reduktimin e sipërfaqeve të disa formave të vegjetacionit dhe zgjerimin e disa të tjerave, por edhe fragmentizimin e vegjetacionit, për rrjedhojë përkeqësimin e cilësisë së ujërave dhe peizazheve.
• Mbetjet e ngurta, hedhja e inerteve, shtimi i ndotjes nga mbetjet urbane e rurale, duke shkatërruar ndotje të ekosistemeve tokësore dhe ujore. Mbetjet e ngurta të ndërtimeve vlerësohen ndotje kritike, duke krijuar vatra informale depozitimesh që kërkojnë investime të mëdha për heqjen dhe transportimin e tyre.
• Përdorimi dhe mostrajtimi i materialeve si kanaçe alumini, ambalazhe plastike, qelq, hekur, vajra lubrifikantë, pjesë elektronike, mungesa e landfilleve, etj.
• Shkarkimet e pa trajtuara kanë sjellë edhe rritjen e shkallës së eutrofikimit të ujërave. Tashmë, ndotjet e përqëndruara të ujërave të zeza janë faktor kërcënues dhe problem mjedisor shumë i mprehtë. Shkaku kryesor i eutrofikimit (në laguna), ndotjes së ujërave mbetet derdhja e ujërave të zeza të patrajtuara dhe mungesa e ndërtimit të impianteve të përpunimit.
• Lëndët ndotëse janë faktorë me ndikim të madh në cilësinë e jetës biologjike dhe shëndetit të njeriut. Ndotjet më të mëdha vijnë dhe nga mbetjet urbane e rurale, pesticidet dhe perdorimi i plehrave nga bujqësia, nga derdhjet e hidrokarbureve apo dhe shkarkimet e anijeve.
• Menaxhimi joefektiv i aktiviteteve rekreative, mosmenaxhimi i vizitorëve dhe i mbeturinave të ngurta që ata prodhojnë. Turizmi i paorganizuar, zhvillimi i veprimtarive të mëdha sportive, argëtuese, çlodhëse, garat motorike të rrellit, etj.
• Zhvillimi i aktiviteteve të paligjshme kanë cënuar shumë territore e lloje të marra në mbrojtje nga legjislacioni kombëtar dhe konventat ndërkombëtare. Praktikat e gabuara në mjaft raste kanë sjellë pasoja shpesh të pakthyeshme, pasi zinxhiri i jetës biologjike është i lidhur me sigurimin e cilësisë së jetës biologjike të ekosistemeve.
• Mos respektimi si dhe sa duhet i ligjit dhe problemet e pronësisë dhe të kthimit e kompesimit të pronave.
• Ndryshimet klimatike, rreziqet natyrore, përmbytjet, tërmetet, janë faktor kërcënues në nivel global, por dhe në nivel vendor për larminë biologjike. Në fushën e ndryshimeve klimatike, Shqipëria ka ratifikuar Konventën e Vjenës dhe Protokollin e Montrealit, dhe është anëtare e Konventës Kuadër të Kombeve të Bashkuara mbi Ndryshimet Klimatike (UNFCCC). Në këtë kontekst, autoritetet qendrore dhe vendore luajnë rol shumë të rëndësishëm në parandalimin e kërcënimeve që vijnë nga ndryshimet klimatike, të cilat ende nuk kanë vëmendjen e duhur për t’iu paraprirë.

Lista kryesore për Parkun kombëtar “DIVJAKË-KARAVASTA”

Projekti “Advokim per zhvillimin e ekoturizmit te qendrueshem duke respektuar mjedisin” zbatohet nga Horizont EU dhe MEN në kuadër të projektit “Fuqizimi i Organizatave Mjedisore të Shoqërisë Civile për të promovuar mbrojtjen e natyrës në Shqipëri”, i financuar nga Bashkimi Evropian dhe zbatohet nga Instituti për Ruajtjen e Natyrës në Shqipëri – INCA dhe Unioni Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës – IUCN.

Horizont EU dhe MEN ne bashkepunim me AdZM e Parkun Kombetar Divjake – Karavasta  si dhe Shkollen e Mesme te Bashkuar Rremas me rreth 50 nxenes te klasave te 7-ta e 8-ta vizituan Qendren e Vizitoreve dhe moren informacionin qe ofron kjo qender. Me pas nxenesit bashke me stafin shoqerues vullnetare te dy organizatave  qe realizojne projektin mbollen 400 pisha ne nje pjese te Parkut Kombetar Divjake Karavasta.

Dy organizatat fituese zhvilluan nje seminar me perfaqesuesit e zyres Arsimore Lushnje dhe drejtoret e shkollave pjesemarrese ne projekt ku u njohen me projektin si dhe u lane detyrat per çdo shkolle. Prezantimi i projektit ne media u krye ne nje emision LIVE ne Radio Lushnja te dedikuar projektit ne fjale ku u komunikua ne linje tel dr AdZM Fier z. Ardian Koci. Pas krijimit te kontaktit me bashkine Divjake, kr z. Fredi Kokoneshi si dhe keshilltare te Keshillit Bashkiak Divjake, kr e K.B. zj Ana Nako dhe Keshillit Bashkiak Divjake.

Po keshtu u vu ne dijeni Zyra Arsimore Lushnje dr. zj Brunilda Dhamo per projektin si dhe marrjen e masave nga dr e shkollave per te krijuar suportin e duhur ndaj mesuesve te perfshire ne realizimin e projektit. U krijuan kushtet  dhe me dr e 6 shkollave perfshira ne projekt u hartua programi per bashkepunimin dhe kordinimin me procesin mesimor ne sinkron me objektivin e projektit te organizatave Horizont EU dhe MEN.

Prezantimi i projektit u realizua me 24 prill ne nje seminar me perfaqesues te 6 shkollave pjesemarrese ne Divjake, perfaqesues te Keshillit Bashkiak Divjake, anetare te komunitetit te zones gjate nje seminari te organizuar nga HEU & MEN. Ne takim u shperdane materiale dhe u dhane shpjegime per konkursin qe do te organizohet mbi njohurite e mara nga nxenesit rreth planit te menaxhimit te PKDK, vizitat ne Qendren e Vizitoreve, njohurite e mara nga programi mesimor mbi Parkun por jo vetem si dhe u hodh shorti mes shkollave per rregullat dhe menyren e konkurimit. Konkursi final u vendos ne dt 15 maj.

Ne diten e Pelikanit Kaçurrel, 11 maj, simbolit te PKDK u organizua Panairi i madh Agro-Kulturor i zones ne qendren e Vizitoreve te P.K.D.K ku 20 subjekte, biznese te zones, shkolla te bashkise Divjake dhe individe te komunitetit rreth PKDK ekspozuan gatimet, veshjet, traditen dhe zejtarine per vizitoret e ftuar dhe turistet rastesore te cilet ju bashkuan kesaj dite te vecante.

Ne konkursin ndermjet 4 shkollave te mesme Divjake, Remas, Grabian dhe Fierseman si dhe dy shkolla 9-vjeçare  Mize dhe Kryekuq, nxenesit treguan njohurite e tyre per P.K.D.K  duke ju pergjigjur pyetjeve te jurise te cilat ishin pergatitur ne bashkepunim me AdZM Fier ku ne perfundim fitues rezultuan shkolla e mesme Fierseman dhe ajo e Mizes per shkollat 9-vjeçare.

Ky konkurs u monitorua nga perfaqesues dhe specialiste te INCA-s drejtuar nga dr. Nihat Dragoti.
Te gjithe nxenesit pjesemarres ne kete konkurs si dhe grupi i Junior Ranger te PKDK u shperblyen me nje udhetim turistik ne Prizren si vleresim per angazhimin serioz te tyre per njohjen e PKDK. Financimi i ketij udhetimi u krye nga Bashkia Divjake dhe bizneset ne zonen e Divjakes se bashku me HEU & MEN.
Pjesemaresit u vleresuan me certifikata si per nxenesit po ashtu edhe per mesuesit.                                            

3 shkollat fituese moren kupa per nivelin e njohurive respektivisht vendi i I, II dhe i III.
Organizatat fituese Horizont EU dhe MEN kane qene prezente ne takimin e mbajtur ne qendren e Vizitoreve me perfaqesues te qeverise Japoneze ku ne qender te diskutimit ishte ecuria e planit te menaxhimit te hartuar nga JICA.

Projekti ka vazhduar ne fazen e dyte ku perfaqesuesit e organizatave zbatuese Shkelqim Bylykbashi dhe Fadil Malko kane oganizuar takime te rendesishme me Bashkine Divjake, Zyren Arsimore dhe keshillin bashkiak ku jane parashtruar konkretisht cfare  do te realizohet me zbatimin e projektit. Ne daten 22 nentor 2019 u organizua nje takim me anetaret e Keshillit Bashkiak Divjake ku Shkelqim Bylykbashi si drejtues projekti informoi keshilltaret me rendesine e Planit te Menaxhimit si dhe rolin e Keshilltareve dhe komunitetit ne kete proces. Keshilltareve ju shperndane  materiale me shkrim ne kuader te projektit per te mobilizuar dhe informuar komunitetin dhe pushtetin lokal ne funksion te zbatimit te Planit te Menaxhimit te PKDK si dhe rolit dhe pergjegjesive te tyre per promovimin e eko-turizmit te qendrueshem lokal me baze natyren  si nje burim financiar i rendesishem ne ekonomine vendase.

Diskutimi mbi siperfaqet qe zene Zonat e Mbrojtura sipas legjislacionit Shqiptar dhe rishikimi i kufijeve, ka qene tema e diskutimit ne disa takime te organizuara nga Agjensia KOmbetare e Zonave te Mbrojtura  mes mjaft aktoreve ne Qendren e Vizitoreve ne PKDK si AKZM, Ministria e Mjedisit, AdZM Fier, Bashkia Divjake, INCA, Shoqatat mjedisore, bizneset dhe komuniteti i zones. Z. Bylykbashi dhe z. Malko kane dhene opinionet e tyre mbi problematikat dhe zhvillimet ne PKDK.

Cdo faze apo aktivitet i zbatimit te projektit eshte pasqyruar me emisione ne Radio Lushnja, Facebook si dhe Youtube apo nepermjet lajmeve ne rrjetet sociale si Agronews.al, Horizonteu.org etj.

Projekti “Advokim per zhvillimin e ekoturizmit te qendrueshem duke respektuar mjedisin” zbatohet nga Horizont EU dhe MEN në kuadër të projektit “Fuqizimi i Organizatave Mjedisore të Shoqërisë Civile për të promovuar mbrojtjen e natyrës në Shqipëri”, i financuar nga Bashkimi Evropian dhe zbatohet nga Instituti për Ruajtjen e Natyrës në Shqipëri – INCA dhe Unioni Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës – IUCN.

Ky publikim është prodhuar me asistencë të Komunitetit Evropian. Përmbajtja e këtij publikimi është vetëm përgjegjësi e partnerëve që zbatojnë projektin dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet si pasqyrim i pikëpamjeve të Bashkimit Evropian.

---

MARRËVESHJE BASHKËPUNIMI MES ORGANIZATAVE MJEDISORE TË SHOQËRISË CIVILE PËR NGRITJEN E RRJETIT "VENDI YNË, E ARDHMJA E FËMIJËVE TANË"

---

Spoti i Pelikanit
https://www.youtube.com/watch?v=FbJOX9FNAT0

---